Op deze foto, genomen rond 1880, zien we mevrouw Mertens. Een Nederlandse vrouw gekleed in Sarong en Kabaja. In deze periode was dit een gebruikelijke kledingstijl voor Nederlandse vrouwen in Indië. De samenleving destijds was een mengeling van westerse en inheemse cultuur. De afstand tussen de westerse en inheemse bevolking was nog relatief klein. Deze mengeling van culturen veranderde rond de eeuwwisseling. Een verandering waarbij de rol van de vrouw sterk veranderde.
Hier zien we een olieverfschilderij van het gezin Douwes Dekker. Het is nageschilderd van een foto die gemaakt is rond 1910. We zien hierop Henriëtte Antoinette Douwes Dekker en echtgenoot Camille Douwes-Dekker, waarvan de overgrootvader de broer van Eduard Douwes Dekker was. Hij was een planter, gekleed in westers uniform. Henriëtte is, gekleed in traditionele sarong en kabaja, de baby in haar hand houdend is een goed voorbeeld voor de rol van de vrouw in die tijd.
Deze afbeelding komt uit een stripboek Ot en Sien. We zien hier goed de verandering in de kleding van de westerse vrouw. Op het linker plaatje draagt de vrouw een traditionele Sarong en Kabaja, kleding die kenmerkend was voor het dynamische culturele karakter van de maatschappij in Indië van voor 1900. Op het rechter plaatje draagt de vrouw juist westerse kleding.
Om Nederlandse vrouwen voor te bereiden op een leven in de tropen zijn er verschillende handboeken geschreven. In deze handboeken werden onderwerpen als koken, kleding, medicijngebruik, omgang met de inlandse bevolking en religie geschreven. Uit veel van deze handboeken blijkt ook de ‘superioriteit’ van Europese cultuur en de rol van de vrouw hierin. Ons Huis in Indië was een van de eerste handboeken voor Nederlandse vrouwen, uitgekomen in 1908.
Nederlands-Indisch tijdschrift waarin de mode van die tijd te zien is. Met een omslag in het koloniale beleid van Nederland, dat enerzijds gericht was op de ethische opheffing van de inlandse bevolking en anderzijds op winstbejag dankzij veranderingen in de Westerse kapitalistische wereld, kreeg de westerse vrouw een rol toebedeeld waaruit de westerse overheersing moest blijken. Een rol waaruit door middel van bijvoorbeeld westerse kleding de superioriteit van de westerse cultuur moest blijken.
Advertentie voor hotel Trètès met daarin kledingadviezen te zien.
Op deze foto zien we westerse vrouwen in Nederlands-Indië. De foto is gemaakt rond 1920 en we zien hier goed de verandering in kledingstijl. Daar waar in de voorgaande decennia de Sarong en Kabaja nog veelbedragen kledingstukken waren voor vrouwen verandert dit langzamerhand naar een steeds westerse manier van kleden die de superioriteit van de westerse cultuur moest uitdragen.
Daar waar we bij vrouwen een verandering zien in de plek die zij innemen in de maatschappij, is dit bij mannen veel minder het geval. Deze foto illustreert goed de cultuurkloof die de man door middel van zijn kleding benadrukt. Er zijn bij mannen, ook voor 1900, geen invloeden van de inheemse cultuur in de kleding te vinden. De vraag in hoeverre er een grotere kloof ontstond met de komst van westerse vrouwen of dat deze al reeds aanwezig was is dan ook lastig te beantwoorden.
Natuurlijk waren er ook mannen die niet alleen de rol van overheersend kolonist innamen. Op de foto is Georg Bley te zien, een fotograaf die juist erg geïnterreseerd was in het sublieme landschap van Java. Zijn foto's zijn een van de weinige (ingekleurde) foto's die er uit deze tijd (omstreeks 1920) te vinden zijn.
Omstreeks 1900 veranderde de doelstelling van het Nederlandse koloniale gezag in Indië. Met deze nieuwe mission civilatrice nam de toestroom van Nederlanders die naar Indië afreisde om hieraan mee te werken flink toe. Vaak was het zo dat de man voor de vrouw uit reisde. Deze, vaak nog ongehuwde stellen, trouwden op afstand waarbij een handschoentje als symbool voor de mannelijke aanwezigheid diende. De instroom van westerse vrouwen, die dus ook wel ‘handschoentjes’ genoemd werden had een grote invloed op de culturele en maatschappelijke verhoudingen in Nederlands-Indië. Met deze toenemende aantallen, en de groeiende sociale zichtbaarheid van westerse vrouwen viel een omschakeling plaats van een meer gemengde cultuur naar een samenleving waarin ras en klassenverschillen steeds bepalender werden. Met een omslag in het koloniale beleid van Nederland, dat enerzijds gericht was op de ethische opheffing van de inlandse bevolking en anderzijds op winstbejag dankzij veranderingen in de Westerse kapitalistische wereld, kreeg de westerse vrouw een rol toebedeeld waaruit de westerse overheersing moest blijken. Een rol waaruit door middel van bijvoorbeeld zelfbeheersing, beschaafde manieren, westerse kleding en een afstand tot de inlandse bevolking een culturele superioriteit moest blijken.